Stijve schouder / frozen shoulder
De primaire frozen shoulder (stijve schouder) is een aandoening waarbij het gewrichtskapsel om de schouderkop -tussen schouderblad en bovenarm- ontstoken en verkleefd raakt, zonder dat de oorzaak bekend is. De mensen die hiermee te maken krijgen (ongeveer 3 – 5 % van de bevolking) zijn tussen de 40 en 70 jaar oud. De kans op herstel is goed, maar een frozen shoulder duurt lang: meestal 1 – 3 jaar. In het beloop worden 3 fases onderscheiden.
Klachten en verschijnselen
FASE 1; FREEZING fase (bevriezen)
Deze fase duurt enkele weken tot gemiddeld 9 maanden. Dit is de ontstekingsfase van het kapsel, waarbij pijn in de schouder en bovenarm, met toenemende stijfheid, op de voorgrond staat. De (in het begin vaak hevige) pijn is er zowel bij bewegen als in rust, waardoor patiënten ’s nachts vaak wakker worden en vermoeid raken. In deze fase is het vaak moeilijk om de juiste diagnose te stellen. Aan het einde van deze fase neemt de beweeglijkheid van de schouder geleidelijk af. Snelle bewegingen van de arm geven heftige pijn.
FASE 2; FROZEN fase (bevroren)
Deze fase duurt 4 tot 12 maanden. Het schoudergewricht zit nagenoeg volledig vast door een sterke verkleving van de buitenste laag van het gewrichtskapsel (het fibreuze kapsel). De pijn neemt geleidelijk aan af als gevolg van het afnemende ontstekingsproces, maar de stijve schouder blijft. De spiermassa kan wat slinken in deze fase (door inactiviteit), maar de spierkrachtafname valt erg mee. Door de flinke inperking van de bewegingsvrijheid zijn bovenhandse werkzaamheden en bewegingen van de hand naar de rug een probleem.
FASE 3; THAWING fase (ontdooien)
Deze fase duurt 12 tot 42 maanden. Dit is de herstelfase waarin de beweeglijkheid van de schouder langzaamaan zal terugkeren tot bijna normaal niveau.
Bij een zogeheten secundaire stijve schouder zijn er wel factoren aanwijsbaar die de kans verhogen om een frozen shoulder te krijgen.
- Langdurige rust (immobilisatie)
- Na verwonding door ongeval of operatie
- Aandoeningen en ziekten zoals suikerziekte, hart- en longaandoeningen, een beroerte, ziekte van Parkinson, schildklieraandoeningen enzovoort.
Tip: Goede informatie is te vinden op www.schoudernetwerk.nl/aandoeningen/
Behandeling van een stijve schouder
Bedenk dat een eenmaal ontwikkelende frozen shoulder niet meer te voorkomen is, ook niet door oefeningen te doen. Hoe vervelend en langdurig ook, het gaat over en komt in die schouder niet meer terug. Het actief oefenen wordt in de eerste twee fasen afgeraden.
Als de pijn in de eerste fase ondraaglijk is, kan men een injectie in het gewricht (intra-articulair) met steroïden overwegen (bij huisarts of specialist), deze heeft maximaal 6 weken effect. De fysiotherapie moet in de eerste fase vooral gericht zijn op pijndemping, bijvoorbeeld door behandeling van triggerpoints in de spieren rondom het schoudergewricht. Hierbij hoort ook uitleg over de aandoening en adviezen over het gebruik van de schouder in het dagelijks leven. Denk daarbij ook aan het informeren van de omgeving: familieleden, mantelzorg, werkgever enz., de zorg voor de totale lichamelijke gesteldheid (bijv. conditietraining en/of ontspanningsoefeningen).
De manueel therapeut kan de overige gewrichten van de schoudergordel, zoals nek-en borstwervelkolom en sleutelbeengewrichten mobiliseren (mits pijn dempend) én zachte, glijdende passieve bewegingen van schouderblad en schouderkop uitvoeren, binnen de bewegingsvrijheid van het schoudergewricht op dat moment. Er mag geen pijn optreden tijdens en na de behandeling.
In fase twee worden deze mobilisaties door de manueel therapeut geleidelijk aan intensiever: als de pijn afneemt wordt meer naar de grens van bewegingsvrijheid van het gewricht bewogen. Maximaal 4 uur na de behandeling is napijn dan toegestaan.
In fase drie wordt deze behandeling voortgezet met intensivering van de mobilisatie in eindstanden van het gewricht en met kapselrekkingen. Vooral in deze fase worden actieve oefeningen toegevoegd, welke frequent moeten uitgevoerd in de richting van eindstanden van de schouder. Afnemende pijn binnen 24 uur na de behandeling is dan toegestaan.